سند خطبه شقشقیه: در مورد سند این خطبه گفتگوست. بعضى گفتهاند: این خطبه از خطبههاى متواتر است و بعضى به عکس، گفتهاند این خطبه از على (ع) نیست و او هرگز از مسأله خلافت شکایت نکرده، بلکه ساخته و پرداخته «سیّد رضى» مىباشد.
شارح معروف، «ابن میثم بحرانى» مىگوید: این دو ادعا هر دو باطل و در طریق افراط و تفریط است. سند خطبه به حدّ تواتر نرسیده و از طرفى این ادعا که از سخنان «سیّد رضى» است نیز بىپایه است (و حق این است که از على (ع) صادر شده است).
اشکال تراشى در سند این خطبه، به خاطر این نیست که ضعف و فتورى در آن راه دارد و یا با سایر خطبههاى نهج البلاغه از نظر ارزش متفاوت مىباشد، بلکه به عکس، چنان که خواهد آمد این خطبه داراى اسناد متعدّدى است که در بعضى از خطبههاى بعضى نهج البلاغه این همه اسناد وجود ندارد.
تنها چیزى که سبب اشکال تراشى در باره خطبه شده است این است که با پیشداوریها و ذهنیّت گروهى از افراد سازگار نیست. آنها به جاى این که پیشداورى و ذهنیّت خود را با آن اصلاح کنند، به فکر مخدوش کردن اسناد خطبه افتادهاند تا مبادا به ذهنیّت آنها لطمهاى وارد شود.
به هر حال از جمله اسنادى که غیر از نهج البلاغه براى این خطبه ذکر شده، اسناد زیر است: الف- «ابن جوزى» در کتاب «تذکرة الخواص» مىگوید: این خطبه را امام (ع) در پاسخ کسى ایراد فرمود که هنگامى که امام (ع) به منبر رفته بود از آن حضرت پرسید: «ما الّذى ابطا بک الى الآن، چه چیز سبب شد که تا این زمان زمام خلافت را به دست نگیرى» این سخن نشان مىدهد که «ابن جوزى» طریق دیگرى براى این خطبه در اختیار داشته است، زیرا سؤال این جوان در نهج البلاغه مطرح نیست حتما «ابن جوزى» از طریق دیگرى گرفته است.
ب- شارح معروف «ابن میثم بحرانى» مىگوید: این خطبه را در دو کتاب یافتم که تاریخ تألیف آنها، قبل از تولّد «سیّد رضى»- ره- بوده است:
نخست در کتاب «الانصاف» نوشته «ابو جعفر ابن قبّه» شاگرد «کعبى»، که یکى از بزرگان «معتزله» است که وفات او قبل از تولّد «سید رضى» است.
دیگر این که نسخهاى از آن را یافتم که بر آن، خط «ابو الحسن على بن محمد بن فرات» وزیر «المقتدر باللّه» بود و این، شصت و چند سال قبل از تولّد سیّد رضى بوده است. سپس مىافزاید: «بیشترین گمان من این است که آن نسخه مدّتى قبل از تولّد ابن فرات نوشته شده بوده است».
«ابن ابى الحدید» نیز مىگوید: استادم «واسطى» در سال 603 از استادش «ابن خشّاب» چنین نقل کرد که او در جواب این سؤال که آیا این خطبه مجعول است گفت: نه به خدا سوگند من مىدانم که کلام امام (ع) است همان گونه که مىدانم اسم تو «مصدق بن شبیب واسطى» است. من ادامه دادم و گفتم: بسیارى از مردم مىگویند این از سخنان «سیّد رضى» است. او در پاسخ گفت: «سیّد رضى و غیر سیّد رضى کجا، و این بیان و این اسلوب ویژه کجا ما رسالههاى سیّد رضى را دیدهایم و روش و طریقه و فن او را در نثر شناختهایم، هیچ شباهتى با این خطبه ندارد» سپس افزود: «به خدا سوگند من این خطبه را در کتابهایى یافتهام که دویست سال قبل از تولد «سیّد رضى» تصنیف شده است. من این خطبه را با خطوطى دیدهام که آنها را مىشناسم و مىدانم خط کدام یک از علما و اهل ادب است پیش از آن که پدر رضى متولّد شود».
سپس «ابن ابى الحدید» مىگوید: من نیز خودم قسمت مهمّ این خطبه را در نوشتههاى استاد «ابو القاسم بلخى» که از علماى بزرگ «معتزله» بود یافتهام و او معاصر «المقتدر باللّه» بود که مدّت زیادى قبل از تولد «سیّد رضى» مىزیسته است و نیز بسیارى از آن را در کتاب «ابن قبّه» (که از متکلّمان امامیّه است) به نام «الانصاف» یافتم و او از شاگردان «ابو القاسم بلخى» است و قبل از «سیّد رضى» مىزیسته است. مرحوم علامه امینى در الغدیر، جلد 7، صفحه 82 به بعد، این خطبه را از 28 کتاب، آدرس داده است.
انشاء الله اصل ترجمه خطبه را نیز درپست بعدی در وبلاگ می گذارم...
+
نوشته شده در چهارشنبه 86/11/10ساعت 4:4 عصر توسط حق بین
|
نظر
